เตรียมความพร้อม ! พิธีแห่ขบวนขันหมากตามประเพณีไทย

เรียบเรียงข้อมูลโดยกระปุกดอทคอม



          หลังจากที่กระปุกเวดดิ้งได้นำเสนอเรื่องการเตรียมความพร้อมสำหรับ “พิธีหมั้น” ไปแล้ว วันนี้เราก็มีขั้นตอนการแต่งงานในลำดับต่อไป นั่นก็คือ พิธีแห่ขันหมาก ซึ่งโดยทั่วไปแล้วหลายคนอาจจะยังไม่ทราบถึงรูปแบบของการจัดสิ่งของ การจัดขบวนแต่งงาน ที่ต้องจัดให้ตรงตามธรรมเนียมประเพณีแบบไทย เราจึงมีเกร็ดความรู้เกี่ยวกับเรื่องนี้มาฝากกัน



          

พิธีขันหมาก หรือ พิธีแห่ขันหมาก เป็นพิธีที่จัดต่อจากทำพิธีทำบุญเลี้ยงพระและพิธีหมั้นในช่วงเช้า ซึ่งพิธีการแห่ขันหมาก เป็นการสู่ขอความรักของชายหนุ่มต่อหญิงสาว อันเป็นขนบธรรมเนียมที่ปฏิบัติสืบทอดกันมาตั้งแต่ครั้งสมัยโบราณ อีกทั้งยังถือเป็นเครื่องแสดง ความเคารพต่อพ่อแม่ฝ่ายเจ้าสาว และสื่อให้เห็นว่าฝ่ายเจ้าบ่าวยกย่องและให้เกียรติสู่ขอฝ่ายเจ้าสาวครบถ้วนตามประเพณี ส่วนฝ่ายเจ้าสาวเองก็ยินดีต้อนรับเจ้าบ่าวเป็นสมาชิกใหม่ในครอบครัว



          

ขันหมาก เป็นสิ่งจำเป็นในพิธีการแต่งงาน ซึ่งฝ่ายชายต้องเตรียมสิ่งของเพื่อแห่ขบวนขันหมากมาที่บ้านฝ่ายเจ้าสาวในวันแต่งงาน โดยส่วนใหญ่แล้วจะถือฤกษ์ในช่วงเช้า หรือส่วนเวลาใดนั้นแล้วแต่สมควร หรืออาจจะใช้ฤกษ์สะดวกเหมือนในปัจจุบันนี้ก็ได้เช่นกัน





          ส่วนขันหมากที่ฝ่ายชายต้องเตรียมมานั้น คือ ขันหมากเอก เป็นพานของฝ่ายชายเชิญมาที่บ้านฝ่ายหญิง ได้แก่ พานขันหมาก, พานสินสอดวางเงิน, พานสินสอดวางทอง, จัดเตรียมพานแหวนหมั้น, จัดเตรียมพานไหว้ผู้ใหญ่, พานเชิญขันหมาก, พานขันหมากเอก 2 คู่ และขันหมากโท จัดเป็นบริเวณของขันหมากเอก ซึ่งประกอบด้วยอาหารจำพวกขนมและผลไม้ นิยมจัดให้ได้อย่างน้อย 9 อย่าง อย่างละ 1 คู่ เพราะถือเคล็ดคำว่า “ก้าวหน้า” และคำว่า “คู่” โดยจะเลือกจากขนมที่มีลักษณะสวยงาม และมีชื่อเป็นมงคลมีความหมายที่เจริญรุ่งเรือง ซึ่งสิ่งที่ขาดไม่ได้สำหรับขันหมากนี้ คือ เหล้า ต้นกล้วย ต้นอ้อย ขนมรูปไก่ และขนมรูปปลา



          สำหรับการตั้งขบวนแห่ขันหมาก จะเริ่มด้วยการโห่ร้องรับกัน 3 ครั้ง เพื่อเป็นการให้สัญญาณว่าขันหมากพร้อมแล้วที่จะเคลื่อนขบวน แล้วกลองยาวจะทำหน้าที่บรรเลงรับต่ออย่างครื้นเครง มีการฟ้อนรำของญาติ ๆ กับเสียงดนตรีอย่างสนุกสนาน เมื่อขบวนเดินทางมาถึงบ้านของฝ่ายเจ้าสาวหรือสถานที่จัดงาน ขบวนขันหมากจะโห่ร้องรับกัน 3 ครั้ง อีกทีหนึ่ง เพื่อเป็นการบอกกับฝ่ายเจ้าสาวว่าขบวนขันหมากได้เดินทางมาถึงแล้ว ส่วนใหญ่จะตั้งขบวนไม่ไกลจากบ้านเจ้าสาวมากนัก ซึ่งความใกล้หรือความไกลนั้นแล้วแต่จะกำหนดกันเอง อาจจะ 300-500 เมตร



          

รูปแบบการจัดขบวนขันหมาก ส่วนใหญ่จะมีขบวนกลองยาวนำหน้าเพื่อสร้างความครึกครื้น ตามด้วยขบวนขันหมากเอก-ขันหมากโท โดยขั้นตอนนี้ต้องให้เจ้าสาวเตรียมตัวรอขันหมากบนบ้าน ส่วนเจ้าบ่าวก็จะไปบริเวณที่จัดขบวนขันหมากเตรียมตัวรอฤกษ์เคลื่อนขบวนมาบ้านเจ้าสาว ซึ่งขบวนขั้นหมากมีลำดับการจัดดังนี้...




          1. เฒ่าแก่และเด็กนำขันหมาก (เด็กผู้ชาย) โดยในตอนเริ่มขบวนเฒ่าแก่จะอยู่เรียงต่อจากเจ้าบ่าว แต่เมื่อเดินทางมาใกล้ถือหน้าบ้านเจ้าสาว เฒ่าแก่ก็จะเป็นฝ่ายออกมารับหน้า ซึ่งถือว่าเป็นแทนเจ้าบ่าว



          

2. เจ้าบ่าวถือช่อดอกไม้เล็ก ๆ หรือพานธูปเทียนแพรก็ได้ ซึ่งเมื่อเริ่มแห่ ขบวนตอนแรกเจ้าบ่าวขบวนอยู่หน้าสุดของขบวน ตามด้วยเฒ่าแก่ ส่วนต้นกล้วยและต้นอ้อยที่เดินตามเจ้าบ่าวมานั้น เมื่อขบวนเคลื่อนย้ายมาถึงหน้าบ้านแล้ว ให้มาอยู่หลังสุด ก่อนขบวนรำ





           3. คนถือซองเงิน พ่อแม่เจ้าบ่าว





           4. คู่ต้นกล้วย-ต้นอ้อย



           

5. ขันหมากเอก (ญาติผู้ใหญ่ถือ)





          6. คู่พานขันหมากพลู



          

7. พานขันหมากเงินสินสอด พานทองหมั้น





          8. พานแหวนหมั้น พานธูปเทียนแพ





          9. คู่พานผ้าไหว้



          

 10. ขันหมากโท (ญาติหรือเพื่อนถือ)



           

11. คู่พานขาหมู





          12. คู่พานวุ้นเส้น



          

 13. คู่พานมะพร้าว





          14. คู่พานกล้วยหอม-ส้ม-ชมพูเพชร





          15. คู่พานส้มโอ





          16. คู่พานขนมมงคล 9 อย่าง



          

 17. คู่พานขนมเสน่ห์จันทร์หรือขนมเปี๊ยะ





          18. คู่พานขนมกล่อง





          19. ปิดท้ายด้วยขบวนรำ



          

และเมื่อมาถึงบ้านเจ้าสาว ผู้ใหญ่ฝ่ายหญิงไปต้อนรับพร้อมกับให้เด็กหญิงถือพานหมากที่จัดเป็นจำนวนคู่ ไว้สำหรับต้อนรับ จากนั้นขบวนขันหมากก็จะเตรียมตัวเข้าไปในบ้าน ซึ่งจะต้องผ่านด่านประตูทั้ง 3 คือ ประตูนาก ประตูเงิน และประตูทอง โดยเจ้าบ่าวจะเตรียมซองไว้เพื่อเป็นสิ่งแลกเปลี่ยนของผ่านประตู จากนั้นเข้าสู่พิธีสู่ขอและพิธีนับสินสอดต่อไป





          ถือเป็นอีกหนึ่งขั้นตอนสำคัญในงานแต่งงาน เพราะเป็นการแสดงความเคารพต่อผู้ใหญ่ของทั้งสองฝ่าย รวมทั้งเป็นการฉลองเพื่อความสนุกสนาน สร้างสีสันในงานแต่งงาน แต่สิ่งสำคัญของพิธีนี้ คือ การเตรียมพร้อม ทั้งสิ่งของและตัวเจ้าบ่าวเตรียมพร้อมร่างกายให้แข็งแรงด้วยจ้า...





ขอขอบคุณข้อมูลจาก
ddandd.org, ruenjoawsao.com, weddingsquare.com