x close

พ.ร.บ.คู่ชีวิต คืออะไร ? เปิดสาระสำคัญ พร้อมไขความแตกต่างกับ #สมรสเท่าเทียม

          พ.ร.บ.คู่ชีวิตล่าสุดผ่านความเห็นชอบจาก ครม. แต่หลายเสียงในโซเชียลยังคัดค้าน จนเกิด #ไม่เอาพรบคู่ชีวิต ชวนมาหาคำตอบ พ.ร.บ.คู่ชีวิตคืออะไร แตกต่างกับ สมรสเท่าเทียม ตรงไหนบ้าง
จดทะเบียนสมรส

          ร้อนแรงอย่างต่อเนื่อง กับกระแส #ไม่เอาพรบคู่ชีวิต ที่ถูกพูดถึงอย่างมากในทวิตเตอร์ ซึ่งเสียงคัดค้านนี้เกิดขึ้นหลังจากการประชุมคณะรัฐมนตรี (ครม.) เมื่อวันที่ 7 มิถุนายน 2565 มีมติเห็นชอบร่างพระราชบัญญัติคู่ชีวิต พ.ศ. .... และร่างพระราชบัญญัติแก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ (ฉบับที่ ..) พ.ศ. .... ตามที่กระทรวงยุติธรรมเสนอ เพื่อเป็นกฎหมายรองรับการอยู่ร่วมกันเป็นครอบครัวของกลุ่มผู้หลากหลายทางเพศ โดยกระทรวงยุติธรรมได้ดำเนินการรับฟังความคิดเห็นอย่างครอบคลุมในทุกมิติ ขณะที่วันถัดมา ร่างพระราชบัญญัติสมรสเท่าเทียม ได้หยิบขึ้นมาให้สภาผู้แทนราษฎรพิจารณาอีกครั้ง โดยล่าสุด ที่ประชุมรัฐสภาฯ มีมติรับหลักการทั้ง 4 ร่างกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการนำไปสู่การสมรสเท่าเทียมแล้ว ได้แก่ ร่าง พ.ร.บ.แก้ไขเพิ่มเติมประมวลแพ่งและพาณิชย์ เสนอโดยพรรคก้าวไกล, ร่าง พ.ร.บ.คู่ชีวิต เสนอโดย ครม., ร่าง พ.ร.บ.แก้ไขเพิ่มเติมประมวลแพ่งและพาณิชย์ เสนอโดย ครม. และร่าง พ.ร.บ.คู่ชีวิต เสนอโดย พรรคประชาธิปัตย์
 

          ทั้งนี้ สำหรับ พ.ร.บ.คู่ชีวิต และ สมรสเท่าเทียม ที่หลายคนกำลังพูดถึงอยู่ในขณะนี้นั้น แม้จะมีจุดมุ่งหมายเดียวกัน แต่ก็มีความแตกต่างกันอยู่ เพื่อคลายความสับสนเกี่ยวกับ พ.ร.บ.คู่ชีวิตและสมรสเท่าเทียม คืออะไร ต่างกันยังไง เราขอพาทุกคนไปทำความรู้จักร่างกฎหมายทั้ง 2 ฉบับให้มากขึ้นกัน

พ.ร.บ.คู่ชีวิต และ สมรสเท่าเทียม คืออะไร

พ.ร.บ. คู่ชีวิต คือ

          พ.ร.บ.คู่ชีวิต หรือพระราชบัญญัติคู่ชีวิต เป็นร่างกฎหมายแยกที่ออกมาเพื่อรับรองสิทธิบุคคลเพศเดียวกันให้สามารถจดทะเบียนคู่ชีวิตได้ ทั้งนี้ คู่ชีวิตมีสิทธิบางประการเหมือนกับคู่สมรสชาย-หญิง เช่น สิทธิการรับบุตรบุญธรรม การรับมรดก แต่สถานะทางกฎหมายจะเป็น “คู่ชีวิต” ซึ่งส่งผลให้อาจไม่ได้รับสิทธิบางประการเทียบเท่าคู่สมรส

สมรสเท่าเทียม คือ

          สมรสเท่าเทียม เป็นร่างกฎหมายที่นายธัญวัจน์ กมลวงศ์วัฒน์ ส.ส.จากพรรคก้าวไกล และคณะฯ ได้เสนอต่อประธานสภาผู้แทนราษฎร ให้มีการร่างแก้ไข ปพพ. มาตรา 1448 และมาตราที่เกี่ยวข้องใน ปพพ. เพื่อเปิดโอกาสให้บุคคลเพศเดียวกันสามารถสมรสกันได้ตามกฎหมาย พร้อมมีสิทธิในการสมรสไม่ต่างจากคู่สมรสชายหญิง เช่น สิทธิในการหมั้นและสมรส สิทธิในการจัดการทรัพย์สินของคู่สมรส สิทธิในการเป็นทายาทโดยธรรม การรับบุตรบุญธรรม สิทธิในการใช้นามสกุล สิทธิในการเซ็นยินยอมในการรักษาพยาบาล สิทธิในมรดก เป็นต้น
จดทะเบียนสมรส

เปิดสาระสำคัญของร่าง พ.ร.บ.คู่ชีวิต 2565

          ร่างกฎหมาย พ.ร.บ.คู่ชีวิต และ ร่างพระราชบัญญัติแก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ (ฉบับที่ ..) พ.ศ. …. มีรายละเอียดดังนี้
 

          ร่าง พ.ร.บ.คู่ชีวิต ฉบับนี้ ให้สิทธิและหน้าที่คู่ชีวิต เช่น

  • หน้าที่ในการอุปการะเลี้ยงดูซึ่งกันและกัน
  • อำนาจจัดการแทนผู้เสียหายในคดีอาญาเช่นเดียวกับสามีหรือภริยา
  • สิทธิรับบุตรบุญธรรมร่วมกัน
  • สิทธิรับมรดกในฐานะทายาทโดยธรรม
  • สิทธิและหน้าที่ในการเป็นผู้อนุบาลหรือผู้พิทักษ์ หากอีกฝ่ายเป็นคนไร้ หรือเสมือนไร้ความสามารถ
  • สิทธิเซ็นยินยอมให้รักษาพยาบาลอีกฝ่าย
  • สิทธิจัดการศพ

          สำหรับสาระสำคัญ พ.ร.บ.คู่ชีวิต 11 ข้อ ได้แก่
 

          1. คู่ชีวิต หมายถึง บุคคลสองคนซึ่งเป็นเพศเดียวกันโดยกำเนิด และได้จดทะเบียนคู่ชีวิตตาม พ.ร.บ. นี้

          2. กำหนดให้ศาลที่มีอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีเยาวชนและครอบครัว มีอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีตาม พ.ร.บ. นี้

          3. การจดทะเบียนคู่ชีวิตจะทำได้ต่อเมื่อบุคคลทั้งสองฝ่ายยินยอม มีอายุ 17 ปีบริบูรณ์ และทั้งสองมีสัญชาติไทย หรือฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งมีสัญชาติไทย รวมทั้งกำหนดบุคคลต้องห้ามไม่ให้จดทะเบียนคู่ชีวิต เช่น ทั้งสองคนเป็นญาติสืบสายโลหิตกัน เป็นพี่น้องร่วมบิดามารดาหรือร่วมแต่บิดาหรือมารดา เป็นต้น

          4. กรณีที่ผู้เยาว์จะจดทะเบียนคู่ชีวิต ต้องได้รับความยินยอมของบิดา มารดา ผู้รับบุตรบุญธรรม ผู้ปกครอง หรือศาล และเมื่อจดทะเบียนคู่ชีวิตแล้วผู้เยาว์ย่อมบรรลุนิติภาวะ

          5. กำหนดบทบัญญัติเพื่อรองรับลักษณะความสัมพันธ์ของคู่ชีวิต เช่น ต้องอยู่ร่วมกันเป็นครอบครัวและช่วยเหลืออุปการะเลี้ยงดูกันตามความสามารถและฐานะของตน

          6. คู่ชีวิตมีอำนาจจัดการแทนผู้เสียหายเช่นเดียวกับสามีหรือภริยา และมีอำนาจดำเนินคดีต่างผู้ตายต่อไปเช่นเดียวกับสามีหรือภริยาตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา (ป. วิ อาญา)

          7. ทรัพย์สินระหว่างคู่ชีวิต แบ่งเป็นสินส่วนตัวและทรัพย์สินร่วมกัน

          8. การสิ้นสุดการเป็นคู่ชีวิต คู่ชีวิตย่อมสิ้นสุดลงด้วยความตาย ศาลพิพากษาให้เพิกถอน หรือการเลิกการเป็นคู่ชีวิต รวมทั้งกำหนดเหตุฟ้องเลิกการเป็นคู่ชีวิต เช่น คู่ชีวิตฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งอุปการะเลี้ยงดูหรือยกย่องผู้อื่นฉันคู่ชีวิต ประพฤติชั่ว ทำร้าย ทรมานร่างกายหรือจิตใจ จงใจละทิ้งอีกฝ่ายหนึ่งไปเกิน 1 ปี

จดทะเบียนสมรส

          9. บุตรบุญธรรม เมื่อคู่ชีวิตได้ปฏิบัติตามเงื่อนไขใน พ.ร.บ. นี้ และ ป.พ.พ. แล้ว สามารถรับบุตรบุญธรรมได้ รวมทั้งคู่ชีวิตฝ่ายหนึ่งจะจดทะเบียนรับผู้เยาว์ซึ่งเป็นบุตรบุญธรรมของคู่ชีวิตอีกฝ่ายหนึ่งมาเป็นบุตรบุญธรรมของตนด้วยก็ได้

          10. เมื่อคู่ชีวิตฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งตาย ให้คู่ชีวิตอีกฝ่ายหนึ่งมีสิทธิและหน้าที่เช่นเดียวกับคู่สมรสตามบทบัญญัติใน ป.พ.พ. ว่าด้วยมรดก

          11. กำหนดให้นำบทบัญญัติในป.พ.พ.ว่าด้วยคู่สมรสครอบครัวและบุตรบุญธรรมมาใช้บังคับแก่คู่ชีวิตด้วยโดยอนุโลมในบางกรณี
 

          ส่วนร่างพระราชบัญญัติแก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ (ฉบับที่ ..) พ.ศ. .... มีสาระสำคัญ ดังนี้
 

          1. ชายหรือหญิงจะทำการสมรสในขณะที่ตนมี "คู่สมรส" หรือ "คู่ชีวิต" อยู่ไม่ได้
          2. กำหนดให้เหตุฟ้องหย่ารวมถึง กรณีสามีหรือภริยาอุปการะเลี้ยงดูหรือยกย่องผู้อื่นฉัน "คู่ชีวิต"
          3. ให้สิทธิรับค่าเลี้ยงชีพในกรณีหย่าหมดไป ถ้าฝ่ายที่รับค่าเลี้ยงชีพสมรสใหม่หรือจดทะเบียนคู่ชีวิต
 

          ทั้งนี้ สิทธิที่เกี่ยวข้องกับการเป็นคู่ชีวิตในกฎหมายฉบับอื่น ๆ จะมีการศึกษาเพิ่มเติมเพื่อปรับปรุงแก้ไขต่อไป ภายหลังจากร่าง พ.ร.บ.นี้ มีผลบังคับใช้

พ.ร.บ.คู่ชีวิต กับ สมรสเท่าเทียม แตกต่างกันอย่างไร

          หลังจาก ครม.ให้ความเห็นชอบ พ.ร.บ.คู่ชีวิต ส่งผลให้โลกโซเชียลมีเดียมีการเปรียบเทียบ และกล่าวถึงการแก้ไขกฎหมายเพื่อความเท่าเทียมของคู่รักที่มีความหลากหลายทางเพศ จากที่ ส.ส. ธัญวัจน์ กมลวงศ์วัฒน์ จากพรรคก้าวไกล เสนอร่าง ป.พ.พ. 1448 (สมรสเท่าเทียม) โดยระบุว่า ร่าง พ.ร.บ. ทั้ง 2 ฉบับยังมีความไม่เท่าเทียมกัน ทั้งสิทธิและหน้าที่ของคู่รัก LGBTQ ซึ่งต่างกับคู่สมรสชายหญิงทั่วไปในหลายประเด็น

พ.ร.บ. คู่ชีวิต VS สมรสเท่าเทียม แตกต่างกันอย่างไร

สิทธิและหน้าที่   พ.ร.บ.คู่ชีวิต สมรสเท่าเทียม
สถานะตามกฎหมาย คู่ชีวิต คู่สมรส
การหมั้นและรับหมั้น X /
อุปการะเลี้ยงดูซึ่งกันและกัน / /
การเรียกร้องค่าอุปการะ / /
การจัดการทรัพย์สินร่วมกัน / /
อำนาจจัดการแทนผู้เสียหายในคดีอาญา เช่นเดียวกับสามีหรือภริยา / /
รับบุตรบุญธรรมร่วมกัน / /
การอุ้มบุญ X /
การรับมรดก / /
เป็นผู้อนุบาล/ผู้พิทักษ์ หากอีกฝ่ายเป็นคนไร้ หรือเสมือนไร้ความสามารถ / /
เซ็นยินยอมให้รักษาพยาบาล / /
จัดการศพ / /
สิทธิรับสวัสดิการร่วมจากรัฐในฐานะคู่สมรส ให้นำบทบัญญัติตาม ป.พ.พ. มาบังคับใชโดยอนุโลม /
สิทธิในกองทุนประกันสังคม ให้นำบทบัญญัติตาม ป.พ.พ. มาบังคับใชโดยอนุโลม /
ใช้นามสกุลร่วมกัน ให้นำบทบัญญัติตาม ป.พ.พ. มาบังคับใชโดยอนุโลม /
ขอวีซ่าในฐานะคู่สมรส ให้นำบทบัญญัติตาม ป.พ.พ. มาบังคับใชโดยอนุโลม /
ขอสัญชาติไทย ในกรณีอีกฝ่ายเป็นชาวต่างชาติ ให้นำบทบัญญัติตาม ป.พ.พ. มาบังคับใชโดยอนุโลม /

*อัปเดตเมื่อ 8 มิถุนายน 2565

          อย่างไรก็ตามร่าง พ.ร.บ.คู่ชีวิต ยังไม่มีการบังคับใช้ทางกฎหมาย เนื่องจากจะต้องเสนอให้สภาผู้แทนราษฎรพิจารณาเห็นชอบต่อไป จึงมีโอกาสที่เนื้อหาสาระสำคัญของร่างพระราชบัญญัติฉบับนี้จะถูกปรับเปลี่ยนให้เกิดความเท่าเทียมของคู่สมรสเพศเดียวกันมากขึ้น
 

ขอบคุณข้อมูลจาก : parliament.go.th, senate.go.th, เฟซบุ๊ก สมรสเท่าเทียม Marriage Equality, ilaw.or.th

เรื่องที่คุณอาจสนใจ
พ.ร.บ.คู่ชีวิต คืออะไร ? เปิดสาระสำคัญ พร้อมไขความแตกต่างกับ #สมรสเท่าเทียม อัปเดตล่าสุด 16 มิถุนายน 2565 เวลา 16:08:00 13,604 อ่าน
TOP